یکی از مباحث مهم در زمینه شرایط جوی محیط کار بحث گرما است که اهمیت بالایی در خصوص سلامت کار رابه  خود اختصاص داده است.امروزه موضوع گرما و سرما در محیط کار مورد توجه بسیاری از کارشناسان و محققان حوزه ی بهداشت و سلامت قرار گرفته است . پرداختن به این مباحث به صورت گسترده و علمی و دقیق صورت گرفته است و منابع بسیاری نیز در این زمینه در دسترس می باشد لذا جهت آشنایی کلی و کاربردی با موضوع گرما و راههای پیشگیری از عوارض آن در محیط کار می توان به برخی از مطالب اشاره نمود  :

گرمای موجود در محیط کار از منابع مختلفی ایجاد می گردد که می توان از وسایل و ماشین آلات گوناگون و فرایند های تولید و تابش خورشید و وسایل روشنایی مصنوعی و شرایط جوی محیطی(خارج از محیط کار) نام برد.

عوارض ناشی از گرما

شامل دو دسته 1-عوارض خفیف : مثل سوختگی پوست و جوشهای گرمایی و 2-عوارض شدید: مثل کرامپ عضلانی و گرمازدگی و خستگی گرمایی و سنکوپ گرمایی می شود.

سازش با گرما (تطابق)

       هرگاه یک فرد سالم برای نخستین بار در تماس با فشار گرمایی قرار گیرد علایمی از تنش گرمایی مانند افزایش دمای بدن و افزایش تعداد ضربان قلب در او ظاهر می شود .اما پس از مدتی معمولا هماهنگی هایی در بدن برای مقابله با گرما در انسان ایجاد می شود .در طی این تطابق فیزیولوژیک که آن را سازش با گرما می نامند دمای بدن و تعداد ضربان قلب تدریجا کاهش و تولید عرق افزایش می یابد. مدت زمان مورد نیاز برای برقراری سازش حدود هفت تا ده روز است .البته سازش با محیط گرم امری نسبی است و ممکن است فردی که  به مدت دو هفته از محیط کاری گرم فاصله بگیرند سازش ایجاد شده در بدنشان با گرما را از دست بدهند.

عوامل موثر در سازش با گرما

• سن:وقتی سن فرد بالای 40 سال باشد تطابق وی با گرما کم می شود و سن بالای 60 سال تطابق پیدا نمیکند
• جنسیت: در محیط گرم مردان بیشتر عرق می کنند و به همین علت برای این محیط مناسب ترند.
• وزن:هرچقدر بافت چربی بدن بیشتر باشد بیشتر از دفع حرارت بدن جلوگیری می کند .
• برخی بیماری ها:ب رخی بیماری ها از قبیل اختلالات غددی و هورمونی از میزان تطابق فرد با محیط گرما کاهش می دهد.
• مصرف آشامیدنی ها: برروی تطابق اثر مستقیم دارد ،خصوصا آب که در تعریق اثر گذار است.بهتر است مصرف آب در این افراد همراه کمی نمک باشد.

روش های کنترل گرما توسط کارفرمایان در محیط کار

• اولین روش در کنترل گرما تطابق است یعنی به فرد فرصت دهیم تا با محیط تطابق پیدا کند .
• بهره گیری از روشهای کنترلی مهندسی نظیر تعبیه سیستم تهویه عمومی یا موضعی و یا تهویه مطبوع مناسب محیط کار و استفاده از وسایل خنک کننده هوا با توجه به شرایط جوی و نوع الودگهای هوای محیط کار ایزولاسیون (جداسازی)منبع یا فرایند گرمازا و یا افراد.
• استفاده از روشهای کنترلی مدیریتی مثل آموزش خطرات استرس گرمایی و علائم گرمازدگی به افراد.
• آموزش کمک ها و اقدامات اولیه در برخورد با فرد گرمازده .
• خطر استفاده از بعضی داروها و الکل و …در این گونه محیط ها .
• تعبیه اتاقها با تجهیزات سرمایشی مناسب درنزدیکی محل کار گرم برای استراحت افراد.
• کاهش فعالیت جسمی از طریق جایگزینی تجهیزات خودکار و نیمه خودکار
• استفاده از افراد خونسرد بجای افراد هیجانی و پرخاشگر.
• تعین و اجرای چرخه کار-استراحت جهت کارکنان

توصیه های بهداشتی که کارگران در محیط کار باید به آن عمل کنند

• در ساعات کار از نوشیدنی های کافیئن دار از قبیل چای و قهوه و نسکافه کمتر استفاده شود.
• مصرف روزانه آبلیمو و یا لیموی تازه بسیار مفید است
• در طی ساعات کار استفاده از یک نوبت نمک خوراکی(به میزان نیم گرم ) بهمرا ه آب آشامیدنی توصیه می شود.
• خنک نمودن بدن از طریق شستن دست ها تا آرنج و شستن صورت و در صورت امکان شستن پاها در دو نوبت در شیفت کاری بسیار مفید است.
• حتی المکان از مجادلات و جر و بحث و استرس عصبی در محیط کاری دوری کنید.
• مصرف بیش از حد آب آشامیدنی باعث از دست رفتن املاح بدن می شود و خود مقدمه ای است برای آسیب بیشتر.
• مصرف سیگار در طول ساعات کار توصیه نمی شود.

 در پایان در صورت داشتن علائمی همچون سرگیجه و احساس عطش شدید و تپش قلب بالا و تهوع و درد عضلانی و سردرد و درد گردن و احساس ضعف شدید بایستی بلافاصه در جای مناسب و سایه بنشینید.آرامش خود را حفظ نمایید و قبل از هر اقدامی مسئولین خود را مطلع سازید.

منابع:

_کتاب شرایط جوی محیط کار اثر دکتر رستم گلمحمدی(دانشگاه علوم پزشکی همدان)

_کتاب شرایط جوی محیط کار اثر مهندس علی پورقاسمی

_گرد آورنده:عباس مبرم (کارشناس بهداشت حرفه ای شرکت باختر گستر پارسیان)